Juridische inhoud

1. Kritieke of vitale sectoren?

Vooraleer we de maatregelen toelichten, moeten we twee groepen van werkgevers afbakenen.  Sommige maatregelen zijn immers niet voor elke werkgever, maar enkel voor de werkgevers in kritieke, of soms zelfs vitale sectoren van toepassing.  Het onderscheid is belangrijk.

Enerzijds zijn er de ‘kritieke sectoren’, ook wel ‘cruciale sectoren en essentiële diensten’ genoemd. Die worden bepaald in een lijst die sinds half maart al enkele keren is gewijzigd en aangevuld.  Het zijn bedrijven die, zelfs al is telewerk of social distancing niet mogelijk, toch actief kunnen blijven.  Ze moeten wel maximaal veiligheidsmaatregelen treffen.

Op de lijst staan uiteraard zorginstellingen, winkels en bedrijven in de volledige voedselketen en in de geneesmiddelensector (inclusief apotheken). Maar ook bijvoorbeeld hotels (geen cafés of restaurants), bedrijven in de chemische industrie, bouwbedrijven (voor dringende werkzaamheden en tussenkomsten) en vrije beroepen. U vindt de laatste versie van de lijst hier https://crisiscentrum.be/sites/default/files/content/mb_-_3_april_2020.pdf.

Anderzijds zijn er ook werkgevers in ‘vitale sectoren’.  Die lijst is voorlopig zeer beperkt, en bevat enkel:

• werkgevers in de landbouwsector (PC nr. 144), voorzover de werknemer uitsluitend werkt op de gronden van de werkgever;
• werkgevers in de tuinbouwsector (PC nr. 145), uitgezonderd de bedrijven die parken en tuinen inplanten en onderhouden;
• werkgevers in de bosbouwsector (PC nr. 146);
• uitzendbedrijven (PC nr. 322), voorzover de werknemer wordt tewerkgesteld bij een gebruiker in één van de bovenstaande sectoren.

2. Verhoging vrijwillige overuren in kritieke sectoren

Het aantal vrijwillige overuren wordt van 1 april tot 30 juni 2020 verhoogd van 100 tot 220 uren.  Voor die 120 bijkomende uren moet geen overloon betaald worden.  Ze moeten evenmin ingehaald worden.  Bovendien zal er een vrijstelling van sociale bijdragen en bedrijfsvoorheffing gelden.

Het gaat met andere woorden om 120 bijkomende ‘netto overuren’, betaald aan het normaal loon, in  de periode van 1 april tot 30 juni 2020. De maatregel geldt enkel in de kritieke sectoren.

De wet bepaalt nu al dat vrijwillige overuren enkel kunnen met een schriftelijk en voorafgaand akkoord van de werknemer. Dat geldt uiteraard ook voor de 120 bijkomende netto overuren.

3. Asielzoekers in kritieke sectoren

Asielzoekers mogen normaal pas na een wachtperiode van 4 maanden na hun verzoek tot asiel werken.  Die voorwaarde vervalt nu, als hun asielaanvraag ten laatste op 18 maart 2020 geregistreerd werd.

Asielzoekers met een geldig verblijf mogen werken in de kritieke sectoren. De werkgever moet wel zorgen voor een opvangplaats. Zo wordt het aantal verplaatsingen strikt beperkt.  De uitzondering geldt enkel tussen 1 april en 30 juni 2020.

4. Korte opeenvolgende contracten in kritieke sectoren

De wet bepaalt dat opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur automatisch leiden tot een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur.  Op die regel gelden slechts een aantal strikt omschreven uitzonderingen.

Nu kunnen werkgevers in kritieke sectoren, tussen 1 april en 30 juni 2020, korte opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd sluiten. Die zullen niet leiden tot een arbeidsovereenkomst van onbepaalde tijd.  Elk contract moet wel minstens 7 kalenderdagen duren.

5. Terbeschikkingstelling van werknemers aan de kritieke sectoren

Terbeschikkingstelling van eigen personeel met overdracht van het werkgeversgezag is normaal verboden.  Uitzendarbeid is een expliciete uitzondering daarop.

Vanaf 1 april tot 30 juni komt er een extra, tijdelijke mogelijkheid om werknemers ‘uit te lenen’. Elke werkgever kan op een vlotte manier vaste werknemers ter beschikking stellen van een gebruiker in de kritieke sectoren. De werknemers moeten wel al vóór 10 april 2020 bij de werkgever in dienst zijn.

Toestemming van de sociale inspectie is niet nodig. Vóór het begin van de terbeschikkingstelling moeten de werkgever, de werknemer en de gebruiker een geschrift met de voorwaarden en de duur ervan ondertekenen. Om sociale dumping te voorkomen mag het loon van de werknemer niet lager zijn dan dat van de werknemers van de gebruiker met dezelfde functie.

6. Studentenarbeid tijdens het tweede kwartaal 2020

Studentenarbeid is onder bepaalde voorwaarden niet onderworpen aan gewone sociale bijdragen.  Eén van die voorwaarden is het zogenaamde studentencontingent: maximaal 475 uur per kalenderjaar.  Er gelden dan beperkte solidariteitsbijdragen.

Om bedrijven toe te laten maximaal studenten in te zetten, grijpt de regering hier op in.  De uren die een student in april, mei of juni 2020 presteert, zullen niet meetellen om het totale contingent van 475 uur per jaar te berekenen.  De uren worden als het ware geneutraliseerd.  De prestaties zullen wel onderworpen zijn aan de beperkte solidariteitsbijdragen.

Nog niet helemaal duidelijk is het toepassingsgebied van deze maatregel.  Het lijkt erop dat de prestaties van studenten bij alle werkgevers gevat worden.  De regel zou dus niet enkel bij werkgevers in kritieke of vitale sectoren gelden.

7.  Tijdelijk werken in land-, tuin- of bosbouw, met behoud van uitkering

Tijdelijk werklozen, mensen in tijdskrediet, loopbaanonderbreking of themaverlof en SWT’ers kunnen normaal geen loon combineren met hun sociale uitkering (werkloosheid of onderbrekingsuitkering).  Als ze gaan werken, verliezen ze de uitkering.

Daar komen nu enkele uitzonderingen op. De overheid willen deze ‘inactieven’ stimuleren om tijdelijk bij een werkgever in een vitale sector te gaan werken. Ter herinnering: dat zijn voorlopig enkel werkgevers in de land-, tuin- of bosbouw (of uitzendbedrijven die daar werknemers tewerkstellen). Zo kunnen die bedrijven hun nijpende tekort aan arbeidskrachten voor een deel opvangen.

Een deel van de sociale uitkering blijft behouden: momenteel is sprake van 75%.  Bovendien kan het slechts gaan om een job in april of mei 2020.

Daarnaast wordt het voor werknemers in deze vitale sectoren ook mogelijk een loopbaanonderbreking, tijdskrediet of themaverlof vrijwillig en tijdelijk op te schorten. Tot nu kon dat niet. Tijdens de schorsing van het verlof ontvangt de werknemer geen onderbrekingsuitkering.  Deze regel geldt eveneens enkel in april of mei 2020.

8.  Degressiviteit volledige werkloosheid tijdelijk gestopt

Tenslotte vermelden we nog deze maatregel.  Die ondersteunt niet de werkgevers en werknemers, wel de volledig werklozen.  Het gaat met andere woorden niet over tijdelijke werkloosheid.

Onze werkloosheidsreglementering kent een mechanisme van degressiviteit. Dat betekent dat de duur van de werkloosheid verdeeld is in verschillende vergoedingsperiodes. Telkens daalt de uitkering. Het mechanisme van degressiviteit wordt nu tijdelijk bevroren.  De maatregel geldt voor drie maanden, van 1 april tot 30 juni 2020.