Het einde van het jaar nadert snel. In coronatijd is het zeker nuttig om de spelregels voor de opname van de wettelijke vakantiedagen onder de aandacht te brengen. Die spelregels zijn streng, en zijn jammer genoeg niet afgestemd op de bijzondere situatie waarin veel werkgevers en werknemers zich momenteel bevinden.

 

Basisprincipe: vakantie opnemen

 

De regel is duidelijk: een werknemer moet alle wettelijke vakantiedagen gedurende het vakantiejaar opnemen. Een vakantiejaar stemt overeen met een kalenderjaar.

 

De opname van de dagen gebeurt in samenspraak tussen werknemer en werkgever. Alle wettelijke vakantiedagen moeten uiterlijk op 31 december opgenomen zijn, tenzij in een situatie van overmacht.

 

Bij de opname van vakantiedagen behouden bedienden hun normale brutoloon. Vakantiedagen van arbeiders worden in één keer door een vakantiekas betaald.

 

Bijzondere situatie: hoge werkdruk, of veel werkloosheid

 

Door corona bevinden we ons momenteel in een bijzondere situatie.

 

In sommige organisaties is de werkdruk heel hoog. Het is dan op z'n zachtst gezegd verre van evident om alle vakantie op te nemen. Denk bijvoorbeeld aan de zorgsector, waar momenteel handen te kort zijn.

 

In andere ondernemingen zijn medewerkers lang in tijdelijke werkloosheid geweest. Soms loopt die werkloosheid nog steeds, bijvoorbeeld in de horeca en de niet-essentiële kleinhandel. Werknemers hebben weinig gewerkt, waardoor een gespreide opname van vakantiedagen moeilijk is.  

 

Aandachtspunten

 

Een paar aandachtspunten willen we verduidelijken.

 

Hoge werkdruk

 

De werknemer moet alle wettelijke vakantie opnemen tegen 31 december 2020. Overeenkomsten die in strijd zijn met dit principe (bijvoorbeeld overeenkomsten tot overdracht van vakantiedagen wegens te hoge werkdruk), zijn juridisch ongeldig.

 

De werkgever die de opname van de wettelijke vakantiedagen verhindert, stelt zich bloot aan mogelijke strafsancties en administratieve boetes. Een werknemer die desondanks toch geheel vrijwillig beslist om wettelijke vakantiedagen niet tijdig op te nemen, is niet onderworpen aan een sanctie. Een bediende zal in dit geval het recht op loon voor deze niet opgenomen vakantiedagen verliezen.

 

Er geldt slechts één uitzondering op de regel van verplichte opname tegen het eind van het jaar.

 

Een bediende die onmogelijk alle vakantiedagen kan opnemen, verliest de dagen. Hij heeft wel recht op de betaling van het loon (het enkelvoudig vakantiegeld) voor de niet opgenomen dagen. Onmogelijk betekent dat er sprake moet zijn van overmacht (bijvoorbeeld bij langdurige ziekte, of langdurige tijdelijke werkloosheid). De betaling van het loon voor de niet opgenomen dagen is in deze specifieke situatie vrij van RSZ-bijdragen.

 

Hoge werkdruk in een bedrijf bemoeilijkt weliswaar de opname van vakantiedagen, maar maakt die niet onmogelijk. Daarom kan hoge werkdruk niet gelden als argument om de opname van alle wettelijke vakantiedagen tegen het einde van het jaar te verhinderen.

 

Overdracht naar volgend jaar

 

We vermelden het al: de wetgeving laat niet toe dat werknemer en werkgever overeenkomen om (een aantal) wettelijke vakantiedagen naar volgend jaar over te dragen. Ook niet dit jaar, ook niet in bedrijven of sectoren waar de druk zeer hoog is. Er is geen 'tijdelijke uitzondering' in het leven geroepen. 

 

Slaagt u er niet in uw werknemers al hun wettelijke vakantiedagen te laten opnemen?  Dan kunnen we niet anders dan u aanraden contact op te nemen met de sociale inspectie.  Mogelijk heeft uw inspecteur begrip voor de situatie, en laat hij of zij een uitzondering toe.

 

Veel tijdelijke werkloosheid

 

Veel werkgevers en werknemers kampten dit jaar met lange periodes van tijdelijke werkloosheid. In sommige ondernemingen is er nu al sprake van coronawerkloosheid tot 13 december 2020. We illustreren de situatie aan de hand van een voorbeeld.

 

Een bediende in een kledingwinkel heeft nog 16 wettelijke vakantiedagen op te nemen. De winkel opent opnieuw op 14 december.

• van 14 tot 31 december 2020 zijn er nog 12 mogelijke werkdagen;

• de bediende kan dus in theorie nog 12 wettelijke vakantiedagen nemen.  Deze vallen niet onder de overmachtsregel;

• 4 wettelijke verlofdagen kan hij daarentegen onmogelijk opnemen, omwille van de tijdelijke werkloosheid.  Dat is overmacht.  De werkgever betaalt het enkelvoudig vakantiegeld voor deze dagen aan de bediende. Het bedrag is vrij van RSZ-bijdragen.

 

Wat gebeurt er wanneer de winkel na 13 december, tot het eind van het jaar, moet sluiten?  Dan is er sprake van overmacht, omwille van de tijdelijke werkloosheid door de sluiting.  De werkgever zal het loon van de resterende wettelijke vakantiedagen RSZ-vrij aan de werknemer betalen.

 

Terugvordering van werkloosheidsuitkeringen

 

Er is slechts recht op werkloosheidsuitkeringen in zoverre de werknemer geen recht heeft op loon. Daarom benadrukt de RVA dat de werknemer alle vakantiedagen moet uitputten uiterlijk eind december. Voor deze dagen is er immers recht op loon, en bijgevolg geen recht op uitkeringen.

 

Indien op het eind van het jaar niet alle wettelijke vakantiedagen opgenomen zijn, is er eigenlijk sprake van cumul van loon voor vakantiedagen met de dagen aangegeven tijdelijke werkloosheid. De RVA kan uitkeringen weigeren, ongeacht waar deze uitkeringen gelegen zijn.

 

In de praktijk zal die controle pas achteraf gebeuren.  Concreet kan het gebeuren dat de werknemer werkloosheidsuitkeringen aan de RVA moet terugbetalen.

 

Vakantie tijdens tijdelijke werkloosheid

 

Nuttig om weten is dat de werknemer en werkgever kunnen overeenkomen om vakantiedagen te boeken tijdens een periode waarin de werknemer anders tijdelijk werkloos zou zijn.  Bijvoorbeeld in sommige bedrijven die al weten dat ze tot half december gesloten zullen zijn. Ze onderbreken als het ware conventioneel de periode van tijdelijke werkloosheid.

 

Op die manier kunnen ze toch alle vakantiedagen uitputten, en hopelijk vanaf half december opnieuw aan de slag gaan. De werkgever moet er dan wel zorg voor dragen om de individuele kennisgeving van tijdelijke werkloosheid aan de werknemer aan te passen.

 

Voor bedienden betekent dit ook dat de werkgever gewoon loon (enkelvoudig vakantiegeld) moet betalen voor die vakantiedagen.

 

‘Geplande vakantiedagen’ geven tenslotte geen recht op tijdelijke werkloosheid. Ze behouden hun karakter van vakantiedag, ook als ze in een periode van tijdelijke werkloosheid vallen. Dit geldt zowel voor individuele als collectief geplande vakantie.