Onlangs sprak het Hof van Cassatie zich uit over de vergoeding van een wachtdienst die ook arbeidstijd uitmaakt. 

Wachtdienst kan ook arbeidstijd zijn

In de zaak waarover het Hof oordeelde voerde een werknemer wachtdiensten uit. De werknemer moest niet op een specifieke plaats verblijven maar was toch aanzienlijk beperkt in zijn bewegingsvrijheid. Dit wegens de beperkte tijdsspanne waarbinnen deze verwacht werd terug te beginnen werken na een oproep.

Omdat de werknemer daarom aanzienlijk en objectief beperkt was in zijn mogelijkheden om zijn tijd vrij te besteden, is deze wachttijd ook arbeidstijd. Dat betekent dat de tijd mee telt in de berekening van de maximale dagelijkse en wekelijkse arbeidsduurgrenzen.

Met deze uitspraak bevestigt het Hof van Cassatie de heersende Europese rechtspraak van het Hof van Justitie.

Arbeidstijd en loon

Het loutere gegeven dat de wachtdienst arbeidstijd uitmaakt (het ter beschikking zijn van de werkgever) betekent niet automatisch dat er voor de werknemer een principieel recht op loon ontstaat.

De Belgische arbeidsduurreglementering regelt het verrichten van arbeid en niet het recht op loon. Ze bevat dan ook geen enkele verplichting tot verloning of vergoeding van arbeidsduur, behalve wat het recht op overloon betreft.

Er bestaat dus een belangrijk onderscheid tussen de arbeid die bepalend is voor

• de berekening van de arbeidsduur enerzijds en
• het recht op loon anderzijds

Cassatierechtspraak omschrijft het begrip ‘loon’ als de tegenprestatie voor de arbeid die in uitvoering van een arbeidsovereenkomst wordt verricht. Behoudens afwijkende, wettelijke of contractuele regeling, kan de werknemer geen aanspraak maken op loon voor de periode waarin hij geen effectieve arbeid verricht.

Het is dus niet zo dat wanneer een periode als arbeidstijd beschouwd wordt, er automatisch loon verschuldigd is. 

Vergoeding wachtdienst

In het arrest dat we hier bespreken deed het Hof ook een uitspraak over de vergoeding van de wachtdienst.

Loon is de tegenprestatie voor arbeid die een werknemer in uitvoering van de arbeidsovereenkomst verricht. De verplichting van de werkgever om loon te betalen is het noodzakelijk gevolg van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst. 

In het voorgelegde geval had de feitenrechter (het Arbeidshof van Bergen) de wachtdienst van de werknemer al gekwalificeerd als een arbeidsprestatie in uitvoering van de arbeidsovereenkomst. Die kwalificatie werd voor het Hof van Cassatie niet betwist. 

Andersoortige arbeidsprestaties die een werknemer verricht in uitvoering van de arbeidsovereenkomst kunnen anders beloond worden. Het is dus mogelijk om een andere vergoeding te voorzien voor een periode waarin de werknemer “wacht”. Ook als deze wachttijd arbeidstijd is.

Maar, besliste het Hof van Cassatie nu, als het overeengekomen uurloon geen onderscheid maakt naar gelang de soort arbeidsprestatie, dan is dat uurloon ook verschuldigd voor de wachtdienst die arbeidstijd en tegelijk een arbeidsprestatie in uitvoering van de arbeidsovereenkomst is.

De redenering van de werkgever in deze zaak, dat zo een wachtdienst alleen maar recht geeft op (een of ander) loon op voorwaarde dat dat uitdrukkelijk zo overeengekomen of geregeld is, klopt niet.