ella
Op 16 maart 2023 keurde de Kamer een wetsontwerp goed dat paal en perk stelt aan het opeenvolgend gebruik van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd of een bepaald werk en vervangingsovereenkomsten.
De totale duur van een opeenvolging zal binnenkort maximum 2 jaar bedragen, tenzij er sprake is van een onderbreking toe te schrijven aan de werknemer zelf.
Worden deze regels niet gerespecteerd dan zullen de regels van een arbeidsovereenkomst van onbepaalde tijd van toepassing zijn.
Momenteel bestaat er enkel een wettelijke regeling voor opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd enerzijds en opeenvolgende vervangingsovereenkomsten anderzijds.
Maar de wetgeving voorziet momenteel nog geen spelregels wanneer men arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten onderling afwisselt bij dezelfde werkgever.
Daar komt dus binnenkort verandering in. We zetten de bestaande en nieuwe regels even op een rijtje.
Wat betekent dit voor de werkgever?
Binnenkort mag de totale duur van de opeenvolging van één of meer arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd of bepaald werk en één of meer vervangingsovereenkomst niet meer dan 2 jaar bedragen.
De nieuwe regeling treedt in werking 10 dagen na publicatie ervan in het Belgisch Staatsblad en zal van toepassing zijn op arbeidsovereenkomsten die vanaf dan afgesloten worden.
Maar ook arbeidsovereenkomsten gesloten voor de datum van inwerkingtreding en die opgevolgd worden door een arbeidsovereenkomst gesloten vanaf de datum van inwerkingtreding, zullen mee in rekening genomen worden om te bepalen of de maximumtermijn van 2 jaar al dan niet overschreden wordt.
Let dus op met komende verlengingen of opeenvolgingen van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd of een bepaald werk en vervangingsovereenkomsten die nu al lopende zijn in de onderneming om ongewenste gevolgen te vermijden.
Juridische inhoud
1. Opeenvolgende arbeidsovereenkomsten bepaalde tijd
De arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd eindigt automatisch op de voorziene einddatum.
Het is in principe verboden om opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd af te sluiten. Gebeurt dit toch, dan worden zij verondersteld een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd te zijn.
De wetgeving voorziet echter een aantal uitzonderingen waarbij het wel toegestaan is opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd af te sluiten. Het gaat om volgende situaties:
- opeenvolgende arbeidsovereenkomsten, met een onderbreking, op voorwaarde dat de onderbreking tussen verschillende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd is toe te schrijven aan de werknemer (artikel 10 Arbeidsovereenkomstenwet).
Bijvoorbeeld : de werknemer gaat na afloop van de arbeidsovereenkomst bepaalde tijd met vakantie; - de werkgever bewijst dat de opeenvolging gerechtvaardigd is wegens de aard van het werk of andere wettige reden (artikel 10 Arbeidsovereenkomstenwet).
De wetgeving voorziet in dergelijke situatie geen maximum aantal overeenkomsten en ook geen maximale duur; - opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd met een totale maximale duur van 2 jaar (artikel 10bis, §2 Arbeidsovereenkomstenwet).
De werkgever en de werknemer kunnen maximum vier opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd sluiten, voor zover de duur van elk van deze overeenkomsten minstens drie maanden bedraagt en de totale duur van deze overeenkomsten twee jaar niet overschrijdt; - opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd met een totale maximale duur van 3 jaar (artikel 10bis, §3 Arbeidsovereenkomstenwet).
De werkgever en de werknemer kunnen opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd sluiten voor zover iedere overeenkomst minstens 6 maanden duurt en de totale duur van 3 jaar niet overschreden wordt.
Belangrijk, de werkgever moet hierbij voorafgaandelijke toestemming vragen van de Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten. Hierbij vermeldt de werkgever de redenen die het sluiten van de opeenvolgende overeenkomsten rechtvaardigt.
Maak je als werkgever gebruik van een van bovenstaande uitzonderingen maar worden de regels niet gerespecteerd, dan gelden de regels van een arbeidsovereenkomst onbepaalde tijd.
Concreet betekent dit dat de werkgever een verbrekingsvergoeding verschuldigd is aan de werknemer na afloop van de laatste arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd.
2. Opeenvolgende vervangingsovereenkomsten
Een vervangingsovereenkomst heeft tot doel de afwezigheid op te vangen van een werknemer wiens arbeidsovereenkomst geschorst is. Denk bijvoorbeeld aan ziekte, moederschapsrust, tijdskrediet, jaarlijkse vakantie, ….
De totale duur van een vervangingsovereenkomst mag niet langer zijn dan twee jaar. Dit geldt ook bij opeenvolgende vervangingsovereenkomsten (artikel 11ter Arbeidsovereenkomstenwet).
Wordt de totale duur van twee jaar overschreden, dan gelden dezelfde regels als voor een arbeidsovereenkomst van onbepaalde tijd. Beëindiging van de vervangingsovereenkomst zal enkel mogelijk zijn mits het respecteren van de wettelijke opzegtermijn of verbrekingsvergoeding.
De maximale duur van 2 jaar geldt niet :
- wanneer, bij opeenvolgende vervangingsovereenkomsten, de onderbreking toe te schrijven is aan de werknemer (artikel 11ter Arbeidsovereenkomstenwet);
- wanneer de vervangingsovereenkomst gesloten werd ter vervanging van een werknemer in tijdskrediet (artikel 104 Herstelwet).
3. Afwisseling openvolgende arbeidsovereenkomsten bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten
De wetgeving voorziet dus duidelijk spelregels bij de opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd en de opeenvolging van vervangingsovereenkomsten.
Deze spelregels kennen ieder een afzonderlijke wettelijke basis.
Maar de wetgeving voorziet momenteel nog geen spelregels omtrent de opeenvolging van een of meer arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en een of meer vervangingsovereenkomsten, of omgekeerd, bij dezelfde werkgever.
Hierdoor is het dus bijvoorbeeld mogelijk dat een werknemer eerst tewerkgesteld wordt met vier opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van ieder zes maanden. Om vervolgens opeenvolgend een vervangingsovereenkomst af te sluiten ter vervanging van een werknemer in moederschapsrust. Om na afloop daarvan opnieuw aan de slag te gaan met opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd.
In het arrest van 17 juni 2021 oordeelde het Grondwettelijk Hof (arrest nr. 93/2021) dat het niet redelijk verantwoord is om door afwisselend te werken met opeenvolgende arbeidsovereenkomsten bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten, de wettelijke beperking te omzeilen.
Het Grondwettelijk Hof oordeelde dat dergelijke werkwijze het gelijkheidsbeginsel schendt en dus ongrondwettelijk is.
De uitspraak van het Grondwettelijk Hof kwam er naar aanleiding van een geschil met een werknemer die meer dan 15 jaar bij dezelfde werkgever in dienst was met een afwisselende opeenvolging van arbeidsovereenkomsten bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten.
Het arrest verplichtte de wetgever om duidelijkere regels vast te leggen met betrekking tot de afwisselende opeenvolging van dergelijke arbeidsovereenkomsten.
Het wettelijk kader dat deze regels vastlegt is nu rond.
4. Wat is er nieuw?
4.1. Principe
Er wordt een nieuw artikel 11 quater toegevoegd in de Arbeidsovereenkomstenwet.
Dit nieuwe artikel beperkt de totale duur van de opeenvolging van één of meer arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd of bepaald werk en één of meer vervangingsovereenkomsten, of omgekeerd, tot maximum twee jaar.
Bij overschrijding van deze maximumtermijn zijn de regels voor de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd van toepassing.
Via deze nieuwe bepaling wil de wetgever vastheid van betrekking garanderen aan de werknemer die langer dan twee jaar in dienst is bij dezelfde werkgever via een opeenvolgende afwisseling van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd of bepaald werk en vervangingsovereenkomsten.
Het nieuwe wetsartikel heeft echter geen gevolgen voor de reeds bestaande mogelijkheden om opeenvolgende arbeidsovereenkomsten bepaalde tijd of opeenvolgende vervangingsovereenkomsten af te sluiten, zoals vastgelegd in artikel 10, 10bis en 11 ter van de Arbeidsovereenkomstenwet en artikel 104 van de Herstelwet. Deze bepalingen blijven ongewijzigd van toepassing.
De nieuwe bepaling stelt wel paal en perk aan de mogelijkheid om afwisselend gebruik te maken van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten bepaalde tijd of bepaald werk en vervangingsovereenkomsten, of omgekeerd.
4.2. Uitzonderingen
Ook hier weer voorziet de wetgeving een aantal uitzonderingen:
- bij onderbreking tussen de verschillende overeenkomsten toe te schrijven aan de werknemer, kan de maximale termijn van 2 jaar wel overschreden worden;
- een eenmalige vervangingsovereenkomst die volgt op opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd of duidelijk omschreven werk, wordt buiten beschouwing gelaten. Hierbij dienen volgende voorwaarden gerespecteerd te worden:
- de opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd of welomschreven werk worden gerechtvaardigd door de aard van het werk of een wettige reden;
- de totale duur van de opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd en van de vervangingsovereenkomst mag niet langer zijn dan drie jaar.
Concreet betekent dit dat de duur van een eerste vervangingsovereenkomst, die na of tussen opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van bepaalde tijd wordt gesloten, geneutraliseerd wordt in de telling om te bepalen of de maximale duur van twee jaar niet overschreden wordt.
4.3. Inwerkingtreding
De nieuwe regels treden in werking tien dagen na publicatie ervan in het Belgisch Staatsblad.
We verwachten dat deze publicatie niet lang meer op zich zal laten wachten.
De nieuwe regels gelden voor de arbeidsovereenkomsten gesloten vanaf de datum van inwerkingtreding van de nieuwe regels.
Maar ook de arbeidsovereenkomsten gesloten voor de datum van inwerkingtreding van de nieuwe regeling en die opgevolgd worden door een arbeidsovereenkomst gesloten vanaf de datum van inwerkingtreding, zullen mee in rekening genomen worden om te bepalen of de maximumtermijn al dan niet overschreden wordt.
De bestaande wettelijke beperkingen, zoals voorzien in artikel 10, 10bis en 11ter van de arbeidsovereenkomstenwet en van artikel 104 van de herstelwet, blijven evenwel ongewijzigd van toepassing.
4.4. Wat betekent dit concreet?
Wat deze bepaling nu concreet betekent naar de mogelijkheid om opeenvolgende arbeidsovereenkomsten te sluiten, verduidelijken we graag met enkele voorbeelden.
Voorbeeld 1
Werknemer wordt aangeworven met een overeenkomst van bepaalde tijd van 6 maanden. Opeenvolgend wordt een nieuwe overeenkomst van 6 maanden afgesloten. De werkgever beroept zich hiervoor op de bepalingen van artikel 10bis, §2 van de Arbeidsovereenkomstenwet (max. 4 opeenvolgende arbeidsovereenkomsten, waarbij iedere overeenkomst minstens 3 maanden omvat en de totale duur van 2 jaar niet overschreden wordt).
Deze 2de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd wordt opgevolgd door een vervangingsovereenkomst van 1 jaar.
Na afloop van de vervangingsovereenkomst tekent de werknemer een nieuwe arbeidsovereenkomst bepaalde tijd van 1 jaar.
Na afloop van de laatste arbeidsovereenkomst bepaalde tijd, gelden de regels van een arbeidsovereenkomst onbepaalde tijd. Dit betekent dat de werkgever een verbrekingsvergoeding verschuldigd is.
De maximale periode van twee jaar is namelijk bereikt na afloop van de vervangingsovereenkomst. De uitzondering waarbij de eerste vervangingsovereenkomst geneutraliseerd wordt, speelt hier niet omdat de opeenvolgende arbeidsovereenkomsten bepaalde tijd niet gerechtvaardigd zijn door de aard van het werk of een andere wettige reden.
Voorbeeld 2
Werknemer wordt aangeworven met een overeenkomst van bepaalde tijd van 1 jaar. Opeenvolgend wordt een nieuwe overeenkomst van 6 maanden afgesloten. De werkgever kan aantonen dat de aard van het werk de opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van bepaalde tijd rechtvaardigt.
Deze 2de arbeidsovereenkomst bepaalde tijd wordt opgevolgd door een vervangingsovereenkomst van 1 jaar.
Na afloop van de vervangingsovereenkomst, sluiten de werkgever en de werknemer een nieuwe vervangingsovereenkomst van 1 jaar af.
Na afloop van de laatste arbeidsovereenkomst bepaalde tijd, is de werkgever een verbrekingsvergoeding verschuldigd. De regels van de arbeidsovereenkomst onbepaalde duur zijn van toepassing.
De 1ste vervangingsovereenkomst wordt geneutraliseerd: deze overeenkomst volgt op opeenvolgende overeenkomsten bepaalde tijd gerechtvaardigd door een wettige reden en de totale duur van drie jaar wordt niet overschreden.
Maar de opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd hebben een totale duur van 1,5 jaar. Bijgevolg mag de laatste vervangingsovereenkomst maximum 6 maanden duren om de totale duur van 2 jaar niet te overschrijden.
Voorbeeld 3
Een werknemer en werkgever sluiten vier opeenvolgende arbeidsovereenkomsten bepaalde tijd, iedere arbeidsovereenkomst duurt negen maanden. De werkgever heeft voorafgaandelijk de toestemming gevraagd en gekregen van de Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten.
De opeenvolgende arbeidsovereenkomsten bepaalde duur hebben een totale duur van 3 jaar. Deze werkwijze is conform de bepalingen voorzien in artikel 10bis, §3 van de Arbeidsovereenkomstenwet (iedere arbeidsovereenkomst omvat minstens 6 maanden, de totale duur van 3 jaar mag niet overschreden worden en voorafgaandelijk akkoord inspectie sociale wetten vereist).
Deze bepaling blijft ongewijzigd van toepassing. Na afloop van de laatste overeenkomst bepaalde tijd, zal er geen vervangingsovereenkomst meer afgesloten kunnen worden. De maximale termijn van 2 jaar zoals voorzien in artikel 11ter is namelijk al bereikt.
Voorbeeld 4
Werknemer en werkgever sluiten op 1 januari 2023 een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd van 3 maanden. Partijen sluiten opeenvolgend een nieuwe arbeidsovereenkomst bepaalde tijd van 3 maanden. De werkgever kan aantonen dat er een wettige reden aan de basis ligt van de opeenvolgende overeenkomsten voor bepaalde tijd.
Op 1 juli 2023 sluiten de werknemer en de werkgever een vervangingsovereenkomst ter vervanging van een werknemer die een jaar voltijds gemotiveerd tijdskrediet geniet.
Beide overeenkomsten voor bepaalde tijd zijn afgesloten voor de inwerkingtreding van de nieuwe bepaling. We veronderstellen dat op 1 juli 2023 de nieuwe bepalingen van artikel 11ter reeds in werking getreden zullen zijn.
De vervangingsovereenkomst volgt onmiddellijk op opeenvolgende arbeidsovereenkomsten bepaalde tijd. De bepalingen van artikel 11ter zijn dus van toepassing op alle opeenvolgende overeenkomsten in dit voorbeeld.
De vervangingsovereenkomst volgt op opeenvolgende overeenkomsten voor bepaalde tijd die gerechtvaardigd zijn door een wettige reden. De vervangingsovereenkomst wordt dus geneutraliseerd.
Na afloop van de vervangingsovereenkomst kunnen partijen nog een of meer opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd of bepaald werk of een vervangingsovereenkomst afsluiten. Deze overeenkomst(en) zullen maximum 1,5 jaar mogen duren om de maximumtermijn van 2 jaar niet te overschrijden.
