Sociale verkiezingen: Nieuws

Sociale verkiezingen 2016: dichterbij dan u denkt !

(20/10/2014)

Om de vier jaar moeten ondernemingen sociale verkiezingen organiseren. In mei 2016 is het weer zover. "Nog veraf", horen we u denken. Helaas, schijn bedriegt! De administratieve procedure vooraf start immers maar liefst 150 dagen vóór de dag van de verkiezingen. Dit betekent dat u al in december 2015 uw eerste procedurestappen moet zetten. Uw aandacht voor een correcte doorloop van die verkiezingskalender stelt u natuurlijk best al ruim daarvoor op scherp: goed voorbereid, is inderdaad half gewonnen. Een eerste verkenning of heropfrissing van een aantal basisbegrippen is belangrijk.

Alleen ondernemingen die bepaalde tewerkstellingsquota overschrijden, moeten overlegorganen oprichten. De drempel voor de ondernemingsraad ligt op 100 werknemers. Voor het preventiecomité is dat 50. In ondernemingen met minder dan 100 werknemers, en die bij de vorige sociale verkiezingen een ondernemingsraad oprichtten (of dat hadden moeten doen), neemt het preventiecomité de taak en de bevoegdheden van de ondernemingsraad over.

Bij de sociale verkiezingen in 2008 eisten de vakbonden een verlaging van die drempels, maar ze bleven ongewijzigd. Om tegemoet te komen aan een Europese Richtlijn, neemt het preventiecomité of de vakbondsafvaardiging bepaalde bevoegdheden over als er geen ondernemingsraad is. Het is momenteel nog niet duidelijk of hierin verandering zal komen voor de verkiezingen in 2016.

Ook sommige ondernemingen uit de publieke sector moeten om de vier jaar sociale verkiezingen organiseren; vzw's, scholen, ziekenhuizen, beschutte werkplaatsen,… kunnen in deze situatie zitten. Alleen als ze onder een eigen wettelijk of reglementair syndicaal statuut vallen, is de wetgeving op de sociale verkiezingen niet van toepassing. Instellingen die onder de Wet van 12 juli 1974 vallen (syndicaal statuut in de openbare sector) zijn dus uitgesloten. Dit is ook het geval voor de autonome overheidsbedrijven die onder de Wet van 21 maart 1991 ressorteren. Veel instellingen opereren op dit vlak in een schemerzone. Zo passen veel gemeentelijke vzw's in de praktijk het syndicaal statuut uit de openbare sector toe. Dergelijke vzw's zijn privaatrechtelijke rechtspersonen die verschillend zijn van de overheid die ze heeft opgericht of leidt. Het syndicaal statuut uit de openbare sector is dus niet van toepassing op hen (Omzendbrief BA 97/10 van 21 mei 1997). Als ze de tewerkstellingsquota overschrijden, zijn ze dus verplicht om sociale verkiezingen te organiseren.

De grenzen van 50 en 100 zijn dus bepalend. Ze worden berekend aan de hand van de gemiddelde tewerkstelling over het jaar 2015. Voor iedere werknemer deelt u het aantal dagen van inschrijving in DIMONA door 365. Voor deeltijdse werknemers met een uurrooster van minder dan 3/4de deelt u door 730. In het vierde kwartaal van 2015 moet u ook de uitzendkrachten meetellen. U deelt dan de dagen dat ze staan ingeschreven in een speciaal bij te houden register door 92. Worden niet meegeteld: werknemers met een vervangingscontract en interimarissen die een vast personeelslid vervangen waarvan het arbeidscontract geschorst is.

De gemiddelde tewerkstelling wordt bekeken op het niveau van de 'onderneming'. In de praktijk komt dit niet altijd overeen met de rechtspersoon of de 'vennootschap'. In het verleden durfde hier en daar een werkgever zijn bedrijf wel 's opsplitsen in verschillende vennootschappen (nv 's, bvba 's, …) om zo met elke vennootschap onder de grenzen te blijven en aan sociale verkiezingen te ontsnappen. Om dergelijke praktijken uit te schakelen, introduceerde de wetgever het begrip 'technische bedrijfseenheid (TBE) bepaald op grond van economische en sociale criteria'. De wetgever kijkt dan naar de samenhang tussen de juridische entiteiten of vestigingen. Vertonen ze een zekere mate van zelfstandigheid of kunnen ze als een groep beschouwd worden? Bij twijfel primeren de sociale criteria. De sociaaleconomische realiteit is dus bepalend voor wat u als onderneming moet beschouwen, en niet de juridische vormgeving. Opmerkelijk hierbij is dat de interpretatie van het begrip 'technische bedrijfseenheid' (TBE) niet noodzakelijk gelijk moet zijn voor de ondernemingsraad en het preventiecomité. Veiligheidskwesties zijn inderdaad vaker site-gebonden, zodat de TBE-invulling voor het preventiecomité vaker op dat niveau gebeurt.

Er is zelfs een wettelijk vermoeden dat meerdere vennootschappen één TBE vormen, van zodra de vakbonden één economisch verband (bv. meerdere vennootschappen profileren zich als één economische groep) en ten minste twee sociale verbanden (bv. gemeenschappelijke infrastructuur, eenzelfde arbeidsreglement) kunnen aantonen. Bij blijvende discussie heeft de werkgever dan weer de mogelijkheid om aan te tonen dat er uit het personeelsbeheer en -beleid toch géén sociale samenhang naar voor komt.

Eens verkozen, komen de ondernemingsraad en het preventiecomité maandelijks samen. De werknemersvertegenwoordigers en de afgevaardigden van de werkgever ontmoeten er elkaar om te overleggen over het personeelsbeleid, de economische vooruitzichten, de tewerkstelling, welzijn op het werk, enz. Voor de werkgever zetelen de leidinggevenden. Dit zijn de personen belast met het dagelijks beheer van de onderneming die gemachtigd zijn om de werkgever te vertegenwoordigen en te verbinden (niveau 1), alsook de personeelsleden onmiddellijk daaronder voor zover ze ook opdrachten van dagelijks beheer vervullen (niveau 2). De leidinggevenden worden niet verkozen door het personeel, ze worden rechtstreeks aangeduid door de werkgever tijdens de verkiezingsprocedure.

Het zijn de werknemersvertegenwoordigers die om de vier jaar worden aangeduid via rechtstreekse en geheime verkiezingen. U mag ze niet verwarren met vakbondsafgevaardigden ('délégués') die rechtstreeks door de vakbond aangeduid worden. In de praktijk gaat het wel vaak om dezelfde mensen.

Anders dan in de ons omliggende landen, beschikken de traditionele vakbonden (ACV, ABVV en ACLVB) in België over een wettelijk monopolie om kandidaten voor de ondernemingsraad en/of het preventiecomité voor te dragen. Hierop zijn er twee uitzonderingen. Zo kunnen de Nationale Confederatie van Kaderleden (NCK) en de kaderleden van het bedrijf zelf ook lijsten voor de ondernemingsraad indienen.

Weet dat de kandidaten bij de sociale verkiezingen beschermd zijn tegen ontslag! Deze bescherming kan enkel opzij geschoven worden bij een dringende reden (vooraf aanvaard door de rechtbank) of een economisch/technische reden (vooraf erkend door het paritair comité). Frappant is dat de bescherming begint voordat de vakbonden de kandidaturen bij de werkgever hebben ingediend. Op de kieskalender vat de bescherming inderdaad aan 65 dagen vóór de kandidatenlijsten binnen moeten zijn. Deze 65 dagen noemen we de 'occulte periode'. Dan is iedere werknemer die aan de verkiesbaarheidsvoorwaarden voldoet, potentieel beschermd. Deze occulte periode zal in 2016 waarschijnlijk ten vroegste aanvatten in de tweede week van januari. Een gegeven waarmee de voorzichtige werkgever rekening houdt.

De Wet Eenheidsstatuut, die een eerste toenadering heeft gecreëerd tussen de statuten van arbeiders en bedienden inzake opzegtermijnen en carensdagen, heeft geen impact op de sociale verkiezingen in 2016. Tenzij de wetgeving wordt aangepast, zal de personeelsvertegenwoordiging in de ondernemingsraad en het preventiecomité nog altijd gebaseerd worden op de klassieke statuten van arbeiders en bedienden. Ook kaderleden (alleen in de ondernemingsraad) en jongeren jonger dan 25 jaar kunnen aparte zitjes veroveren. Het vasthouden aan de bestaande statuten maakt dat er in 2016 weinig zal veranderen: kandidaturen zullen worden ingediend voor de verschillende categorieën van arbeiders, bedienden, kaders, jongeren; de te begeven zetels in de ondernemingsraad en het preventiecomité zullen worden verdeeld op basis van hun respectieve personeelssterktes; en de werknemers zullen voor kandidaten van hun eigen categorie stemmen.

Meer informatie vindt u op: www.sdworx.be/socialeverkiezingen.

Naar http://www.sdworx.be/socialeveriezingen.