Sociale verkiezingen: Vraag & Antwoord
Wat zijn de sociale verkiezingen eigenlijk?
Ondernemingen die aan bepaalde wettelijke voorwaarden voldoen, moeten een Ondernemingsraad en/of een Comité voor Preventie en Bescherming op het werk oprichten.
Deze overlegorganen zijn samengesteld uit werkgeversafgevaardigden en werknemersafgevaardigden.
De werknemersafgevaardigden worden om de 4 jaar aangeduid door middel van verkiezingen. De kandidaten hiervoor worden voorgedragen op lijsten die door de vakbonden worden samengesteld. Ieder kiesgerechtigd personeelslid kan zijn stem uitbrengen.
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen
Welke ondernemingen moeten sociale verkiezingen organiseren?
Drempels
"Ondernemingen" die gewoonlijk gemiddeld ten minste 100 werknemers tewerkstellen, moeten een Ondernemingsraad oprichten. "Ondernemingen" die gewoonlijk gemiddeld ten minste 50 werknemers tewerkstellen, moeten een Comité voor Preventie en Bescherming op het werk oprichten.
De verplichting geldt zowel voor de profit als non-profit. Instellingen die onder een eigen syndicaal statuut vallen (bv. dat van het overheidspersoneel), hoeven géén sociale verkiezingen te organiseren.
Men berekent de gemiddelde tewerkstelling door per werknemer het aantal kalenderdagen dat hij/zij in dienst is in het jaar 2015 te delen door 365. Gaat het om deeltijdse werknemers met een tewerkstelling < 3/4de, dan wordt gedeeld door 730. Werknemers met een vervangingsovereenkomst tellen niet mee.
Ook uitzendkrachten die in het laatste kwartaal van 2015 ingezet worden tellen mee, behalve indien dit gebeurt ter vervanging van een vaste werknemer wiens arbeidsovereenkomst geschorst is.
De berekeningswijze van de drempels zal voor de sociale verkiezingen 2016 allicht niet veranderen. Alleen over de manier waarop de uitzendkrachten meetellen in de procedure kan er nog discussie zijn - hierover werden immers bij de vorige verkiezingen een aantal opmerkelijke arresten geveld.
Niet zwart-wit
Het probleem is dat het niet altijd zo onmiddellijk duidelijk is wat er met "onderneming" bedoeld wordt. De onderneming kan de juridische entiteit (de NV, de BVBA, …) zijn. In dat geval zal men kijken of de juridische entiteit de tewerkstellingsdrempel bereikt .
Het is echter niet altijd zo eenvoudig. De wet voorziet immers dat ook kan gekeken worden naar de technische bedrijfseenheid, gedefinieerd op basis van economische en sociale criteria. Hiermee wordt bedoeld dat men op zoek moet gaan naar een sociale en economische samenhang tussen verschillende juridische entiteiten, verschillende vestigingen, verschillende groepen personeelsleden, …
Die technische bedrijfseenheid is een vaag begrip. Want wat is nu een "sociale samenhang"? Soms omschrijft men de technische bedrijfseenheid als "een sociale gemeenschap van mensen en goederen"… Dan bekijkt men het aantal werknemers binnen het geheel van die "sociale gemeenschap" om te bepalen of er een ondernemingsraad en/of comité moet opgericht worden.
Over één en ander valt te onderhandelen met de vakbonden. Raakt men er niet uit dan is het uiteindelijk de rechter die zal oordelen.
En wat in KMO's?
Bij vorige verkiezingen was er heel wat polemiek rond de tewerkstellingsdrempels (50 werknemers voor het Comité Preventie en Bescherming, 100 werknemers voor de Ondernemingsraad). Op basis van een Europese richtlijn eisten de vakbonden een verlaging van die drempels. Uiteindelijk werd een compromis bereikt, waarin de drempels ongewijzigd bleven. Om tegemoet te komen aan de Europese Richtlijn, neemt het Comité Preventie en Bescherming op het Werk of de vakbondsafvaardiging bepaalde bevoegdheden over indien er geen Ondernemingsraad is.
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen
Wat met sociale verkiezingen in de publieke sector?
Vaak wordt gesteld dat "de publieke sector" geen sociale verkiezingen moet organiseren. Zo eenvoudig is het echter niet. Alleen werkgevers met een eigen syndicaal statuut zijn hiervan vrijgesteld. Alle andere organisaties moeten wel sociale verkiezingen organiseren. Bovendien opereren heel wat instellingen, zoals gemeentelijke vzw's of geprivatiseerde OCMW-ziekenhuizen, in een juridische schemerzone.
Een eigen syndicaal statuut
Als binnen een onderneming het sociaal overleg wettelijk of reglementair wordt geregeld via een eigen syndicaal systeem, moet er géén CPBW of ondernemingsraad worden opgericht en hoeft de werkgever geen sociale verkiezingen te organiseren. In alle andere gevallen moet de werkgever wel verkiezingen organiseren.
Wat met de publieke sector?
Werkgevers die onder het syndicaal statuut voor de openbare sector vallen, moeten dus geen sociale verkiezingen organiseren. In casu gaat het hier om lokale en regionale besturen, diensten van de Staat, Gemeenschappen en Gewesten,… Ook de openbare economische overheidsbedrijven (de Post, Belgacom,…) hebben een eigen syndicaal statuut.
Dit betekent echter niet dat "de hele publieke sector" geen sociale verkiezingen moet organiseren! In de praktijk opereren heel wat instellingen immers in een juridische schemerzone.
Een voorbeeld hiervan vormen de gemeentelijke vzw's. Volgens een rondzendbrief (BA 97/10 van 21 mei 1997) vallen zij buiten het syndicaal statuut, wat betekent dat zij dus sociale verkiezingen moeten houden. Enkel besturen die expliciet worden vermeld in de reglementering vallen onder een eigen syndicaal statuut.
Een ander probleem vormen de openbare instellingen die geprivatiseerd of verzelfstandigd worden (bv: OCMW-ziekenhuizen of OCMW-rustoorden die worden ondergebracht in een vzw). Deze instellingen zijn verplicht om sociale verkiezingen te organiseren, maar kunnen wel nog statutaire ambtenaren in dienst hebben die werden gedetacheerd vanuit het OCMW. De rechtspraak heeft geoordeeld dat deze ambtenaren zich niet kunnen beroepen op hun oude syndicale statuut, aangezien een werkgever slechts onder één systeem van sociaal overleg kan vallen. Bovendien zijn deze ambtenaren geen "werknemers" waardoor zij niet meetellen in de drempels voor de sociale verkiezingen en zich ook geen kandidaat kunnen stellen. Zij vallen letterlijk volledig tussen wal en schip.
Wat kan u als werkgever doen?
Ga na onder welk syndicaal statuut uw organisatie valt. Doe dit ook voor uw dochterorganisaties want zij vallen niet
noodzakelijk onder hetzelfde statuut. Op die manier komt u te weten of u wel of niet volledig ontsnapt aan de organisatie van sociale verkiezingen.
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen
Hoe verloopt de kiesprocedure?
De verkiezingsprocedure verloopt via een wettelijke en strikte kalender en stappenplan. Fouten in de procedure kunnen tot gevolg hebben dat een onderneming de verkiezingen moet overdoen.
In het verkiezingsjargon wordt iedere stap in de procedure aangeduid met een soort code. De dag van de verkiezingen noemt men bijvoorbeeld "dag Y". Precies 90 dagen voor dag Y ligt dag X. Alle andere stappen worden aan de hand van deze twee tijdstippen gedefinieerd. X - 35 is bijvoorbeeld 35 dagen vóór X; Y + 2 is twee dagen na Y. Enzovoort.
Schematisch kunnen we de belangrijkste stappen procedure als volgt samenvatten. De juiste datums zijn momenteel nog niet gekend; deze tabel geeft echter al een indicatie.
Stap | Datum | Wat er gebeuren moet |
X - 60 | Begin december 2015 | De werkgever start de procedure op. Hij doet dit door de Ondernemingsraad, het Comité Preventie en Bescherming op het werk of de vakbondsafvaardiging (naargelang wat er in der onderneming aanwezig is) te informeren over een aantal zaken:
Al deze categorieën krijgen immers een eigen behandeling tijdens de procedure (eigen kieslijsten, eigen kandidaten,…). |
X - 60 | December 2015 | Er is overleg over al de punten die op X - 60 door de werkgever zijn vermeld. |
X - 35 | Begin januari 2016 | De werkgever neemt een beslissing over al deze punten |
X - 30 | Januari 2016 | De ontslagbescherming van de kandidaten begint te lopen (de zgn. "occulte periode") |
X | Februari 2016 | De eigenlijke start van de procedure. De werkgever geeft informatie over ondermeer:
|
X + 35 | Maart 2016 | Uiterste datum waarop de vakbonden hun kandidatenlijsten moeten indienen. |
X + 35 tot X + 80 | Maart tot mei 2016 | Allerlei organisatorische en administratieve stappen, zoals samenstelling van de stembureaus, beslissen of er eventueel per brief kan gestemd worden,… |
Y | Mei 2016 | De dag van de verkiezingen |
Y + 2 | Mei 2016 | De uitslag van de verkiezingen wordt officieel bekendgemaakt (door aanplakking) |
Y + 45 | Juni 2016 | Uiterste datum voor de eerste vergadering van de Ondernemingsraad of Comité Preventie en Bescherming op het Werk in hun nieuwe samenstelling. |
Opgelet:
Men moet voor ogen houden dat bij heel wat procedurestappen de ganse onderneming geïnformeerd moet worden. Dit gebeurt door aanplakking van berichten op prikborden; in sommige gevallen kan dit ook elektronisch, bijvoorbeeld via intranet.
Bovendien zijn er ook verplichte aangiftes bij de overheid.
Tenslotte is het altijd mogelijk dat de vakbond beroep aantekent tegen een bepaalde procedurestap (bijvoorbeeld omdat de vakbonden het niet eens zijn met een beslissing van de werkgever).
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen
De bescherming van de kandidaten
De kandidaten mogen niet ontslagen worden tenzij:
omwille van een dringende reden die vooraf door de arbeidsrechtbank werd aanvaard
omwille van een economische of technische reden die vooraf door het paritair comité werd aanvaard.
Een gewone ontslagmotivatie, bijvoorbeeld slechte prestaties, volstaat dus niet. De ontslagprocedure is bovendien complex en zit vol juridische wolfijzers en schietgeweren. Professioneel juridisch advies is hier aangewezen.
Werkgevers die de procedure niet in acht nemen, moeten een beschermingsvergoeding betalen die kan variëren van 2 tot 8 jaar loon.
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen
Wanneer begint en eindigt de bescherming?
De bescherming van de kandidaten vangt aan op een datum waarop er van kandidaturen nog lang geen sprake is. In de reglementering die de sociale verkiezingen regelt, wordt de datum waarop de ontslagbescherming aanvangt "X - 30" genoemd. Maar wié kandidaat is, is pas geweten op datum "X + 35". Dat is dus 65 dagen later. In sommige gevallen kunnen zelfs nog tot X + 76 kandidaturen ingediend worden, wat dus 106 dagen later is….
Dit is wel een heel merkwaardige situatie met soms belangrijke gevolgen. In de onderneming zijn werknemers aanwezig die beschermd zijn, maar de werkgever is hiervan niet op de hoogte. Het is dus mogelijk dat hij iemand ontslaat waarvan achteraf blijkt dat hij beschermd was tegen ontslag…
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen
Wie mag zich kandidaat stellen?
Kandidaten moeten aan een aantal voorwaarden voldoen.
Zij moeten ten minste 18 jaar oud zijn. De afgevaardigden van de jonge werknemers moeten ten minste 16 jaar oud zijn en mogen de leeftijd van 25 jaar niet hebben bereikt. Onder bepaalde voorwaarden, beschikken de jongere werknemers immers over een gewaarborgde vertegenwoordiging in de overlegorganen.
Zij mogen geen deel uitmaken van het leidinggevend personeel.
Zij moeten een zekere anciënniteit hebben.
Ofwel minstens zes maanden ononderbroken tewerkgesteld zijn in de juridische entiteit waartoe de onderneming behoort of in de technische bedrijfseenheid, gevormd door verschillende juridische entiteiten.
Ofwel tewerkgesteld geweest zijn in de juridische entiteit waartoe de onderneming behoort of in de technische bedrijfseenheid, gevormd door verschillende juridische entiteiten, in het jaar dat voorafgaat aan dit waarin de verkiezingen plaatsvinden, gedurende in totaal minstens negen maanden tijdens verscheidene periodes. Voor de berekening van deze periode van negen maanden wordt er rekening gehouden met alle periodes gedurende welke de werknemer tewerkgesteld is geweest, hetzij krachtens een arbeids- of een leerovereenkomst, hetzij onder gelijkaardige voorwaarden.
Zij mogen de leeftijd van vijfenzestig jaar niet hebben bereikt.
Zij moeten deel uitmaken van de categorie waarvoor zij zich kandidaat stellen. Het is namelijk zo dat er afzonderlijke kandidatenlijsten zijn voor arbeiders, bedienden, jongeren en kaderleden. Kaderleden hebben alleen afzonderlijke lijsten voor de Ondernemingsraad.
De preventieadviseur mag zich niet kandidaat stellen.
Al deze voorwaarden moeten vervuld zijn op de dag van de verkiezingen.
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen
Sociale verkiezingen zonder vakbonden?
Anders dan in de ons omliggende landen, beschikken de traditionele vakbonden (ACV, ABVV en ACLVB) in België over een wettelijk monopolie om kandidaten voor te dragen.
Alléén de vakbonden kunnen dus kandidaten voordragen voor de sociale verkiezingen.
Op dit monopolie zijn twéé uitzonderingen:
Kaderleden kunnen beslissen om zélf een lijst in te dienen voor de sociale verkiezingen van de ondernemingsraad; ze moeten zich dan wel vooraf verzekeren van de steun van minstens 10 % van de kaderleden.
De Nationale Confederatie van Kaderleden (NCK) kan eveneens kandidaten voordragen voor de verkiezing van de vertegenwoordiging van de kaderleden in de Ondernemingsraad.
Het vakbondslandschap: groen, rood en een streepje blauw?
Hoe liggen de verhoudingen tussen verschillende vakbonden?
Er zijn drie vakbonden die in het sociaal overleg als "representatief" worden beschouwd: ACV, ABVV, en ACLVB.
Het ledencijfer van deze organisaties is met een grote mystiek omgeven. Uit wetenschappelijk onderzoek komen in grootte-orde echter volgende cijfers naar voor:
Het christelijke ACV is de grootste van de drie vakbonden; zij telt ongeveer 1.500 000 leden;
Het socialistische ABVV telt ongeveer 1 100 000 leden.
Het liberale ACLVB telt ongeveer 200 000 leden.
ACV en ABVV zijn in feite een confederatie van vakcentrales. Dit zijn vakbonden die zich specifiek richten op één sector of één categorie van werknemers.
Voorbeelden:
de Landelijke Bedienden Centrale (LBC) maakt deel uit van het ACV;
de Centrale van Metaalbewerkers van België maakt deel uit van het ABVV;
Zowel ACV als ABVV overkoepelen verschillende centrales die in alle sectoren actief zijn.
De ACLVB is niet samengesteld uit centrales: alle sectoren vallen er onder de nationale leiding van de vakbond.
Voor de uitslag van de verkiezingen in 2008, klik hier.
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen
Drie manieren om te stemmen
Elektronisch stemmen is de modernste manier om een stem uit te brengen, maar uiteraard niet de enige. Omdat het belangrijk is het grotere kader niet uit het oog te verliezen en omdat u zich best nu al voorbereidt op de concrete stemwijze(n) in uw bedrijf, lijsten we nog even de mogelijkheden op.
Stemmen in een klassiek stembureau
Bij het uitdenken van de procedure voor de sociale verkiezingen heeft de wetgever zich destijds laten inspireren door de klassieke politieke verkiezingen. Dat betekent dat de basisopstelling vertrouwd aanvoelt: op de dag van de verkiezingen richt u een stemlokaal in met de nodige stemhokjes, enkele stembussen en een hele resem potloden, al zijn die voor deze procedure best niet rood. U wilt uiteraard geen enkele zweem van partijdigheid in de procedure laten doorsijpelen.
De kiesverrichtingen in dit stembureau worden gadegeslagen door zes werknemers: een voorzitter, een secretaris en vier bijzitters. U moet iedere werknemer de kans geven om tijdens zijn arbeidstijd een stem uit te brengen. Hebt u meerdere locaties waar werknemers tewerkgesteld zijn? Dan moet u ofwel een stembureau inrichten op iedere locatie, ofwel moeten de werknemers de toestemming krijgen zich tijdens hun arbeidstijd naar een stembureau te verplaatsen. Werkt u met een ploegensysteem? Dan zorgt u ervoor dat de openingsuren van het stembureau hierop afgestemd zijn.
Kiest u voor een klassieke stemming dan kan SD Worx u voorzien van de nodige stembiljetten(1), kiezerslijsten om af te punten, een online telmodule voor het tellen van de stemmen en het opmaken van het proces-verbaal, en eventueel zelfs persoonlijke bijstand ter plaatse(2). Kieshokjes, stembussen, potloden en de nodige koffie voor het stembureau voorziet u zelf. Sommige steden en gemeenten bieden hun materiaal in bruikleen aan, maar informeer u daarover tijdig.
(1) Kiest u voor een "Doe-het-zelf"-pakket dan worden de stembiljetten en de andere documenten gegenereerd door het online platform. Voor het drukken ervan zoekt u zelf een oplossing of kunt u een beroep doen op onze bijkomende dienstverlening.
Kiest u voor "Sociale verkiezingen - met Begeleiding", dan zijn de gedrukte stembiljetten inbegrepen. De online module Verkiezingsuitslag is inbegrepen in beide pakketten.
(2) Consultancy op dag Y.
Stemmen per brief
Omdat het niet altijd evident is om op iedere locatie of voor ieder werkregime een klassiek stembureau in te richten, voorziet de wet ook de mogelijkheid om per brief te stemmen. Dat kan in volgende gevallen:
- als het personeel "aanzienlijk" verspreid is;
- in geval van nachtwerk;
- voor mensen waarvan de arbeidsovereenkomst geschorst is (door ziekte, tijdskrediet, etc.);
- of voor alle andere situaties die maken dat werknemers niet aan het werk zijn tijdens de openingsuren van de stembureaus.
Vooral die laatste bepaling geeft u als werkgever redelijk wat vrijheid om een stemming per brief te organiseren. Toch beslist u hier niet alleen over; er is een uitdrukkelijk akkoord van de vakorganisaties nodig. Bespreek deze optie dus tijdig met uw vakbondssecretarissen om onaangename verrassingen te vermijden.
Kiest u voor een stemming per brief dan bezorgt u de werknemer een set documenten: een oproepingsbrief, een stembiljet en per orgaan twee in elkaar passende enveloppes (waarvan één voorgefrankeerd is) die de correcte juridische vermeldingen bevatten. Dergelijke sets kunnen wij u op maat aanleveren zodat u zich de aanzienlijke bijhorende rompslomp kunt besparen. Wij bezorgen u graag een prijsindicatie.
Elektronisch stemmen
Al sinds de sociale verkiezingen van 2000 bestaat de mogelijkheid om elektronisch te stemmen, maar pas sinds de vorige procedure kan dit ook op een andere manier dan met magneetkaarten. Dat opende de deuren voor creatieve opstellingen.
Elektronisch stemmen moet gebeuren met een door de overheid erkende softwareoplossing. Wij werken hiervoor samen met Elegio. De oplossing die Elegio aanbiedt is volledig geïntegreerd in de pakketten van SD Worx. U ontvangt al het nodige materiaal om uw eigen computers om te toveren tot veilige stemcomputers.
Wat met elektronisch stemmen?
Een verkiezingsprocedure creëert altijd een aanzienlijke papierberg bij werkgevers. Elektronisch stemmen werd vanaf 2000 mogelijk gemaakt om die papierberg te verkleinen en om de verrichtingen op de verkiezingsdag vlotter te laten verlopen. Het blijft echter een afwijking van de normale gang van zaken. Om een verkiezing (zij het maar deels) elektronisch te laten verlopen heeft u de goedkeuring nodig van uw CPBW en uw eventuele ondernemingsraad. De facto betekent dit dat zij hier unaniem mee moeten instemmen. Het kan zeker nooit kwaad om het punt al een tijd voor de procedure te agenderen.
Een standaardopstelling elektronisch stemmen vervangt simpelweg de stembiljetten, de stembussen en het potlood. Er komt een computer in ieder stemhokje en de stembus wordt vervangen door de computer die beheerd wordt door de voorzitter van het stembureau. Kiezers identificeren zich op een veilige manier (e-ID, SMS, een token op de oproepingsbrief,...) en brengen hun stem uit. Op het einde van de dag sluit de voorzitter de stemverrichtingen en de stemmen worden automatisch geteld. Alle gevoelige gegevens blijven tijdens het ganse proces versleuteld en de anonimiteit wordt continu gewaarborgd.
Op die manier bespaart elektronisch stemmen u al heel wat werk en zorgt het voor minder verloren tijd in het stembureau. Werknemers stemmen echter niet gewoon vanachter hun eigen pc, maar moeten nog altijd naar het stembureau. Omdat er sinds 2012 geen magneetkaarten meer gebruikt moeten worden, zijn er ook creatievere opstellingen denkbaar waarbij de nood aan briefstemmen voor een stuk overbodig wordt. We denken daarbij bijvoorbeeld aan opstellingen met een stemcomputer in iedere vestiging/productiehal/winkel waar gestemd moet worden, beheerd door één centraal stembureau.
Hebt u interesse in dergelijke opstelling? Wij helpen u graag om alle juridische horden te nemen en u een maximale rechtszekerheid te garanderen. Bovendien bieden wij in samenwerking met Elegio een volledige ondersteuning van het elektronisch stemmen aan.
Meer informatie in deze presentatie.
Ondernemingsraad & Comité: wat doe je ermee?
De ondernemingsraad
De Ondernemingsraad is een overlegorgaan dat bevoegd is om advies te geven over het personeelsbeleid in de onderneming.
Over een aantal materies, zoals de redactie van het arbeidsreglement, neemt de Ondernemingsraad een beslissing.
De Ondernemingsraad ontvangt bovendien van de werkgever economische en financiële informatie, zoals de balans en jaarrekening. Ook over sociale aangelegenheden (sociale balans, vooruitzichten voor de tewerkstelling,…) krijgt de raad informatie.
Het Comité voor Preventie en Bescherming op het werk
Het Comité voor Preventie en Bescherming op het werk is een overlegorgaan dat tot taak heeft om te onderzoeken op welke manier men in de onderneming het welzijn op het werk (veiligheid, gezondheid, …) zal nastreven. Zij geeft advies aan de werkgever over de te nemen maatregelen.
Voor een aantal belangrijke beslissingen, zoals de aanduiding en ontslag van de preventieadviseur, is het voorafgaand akkoord van het Comité voor Preventie en Bescherming op het werk vereist.
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen
Echt gebeurd
Hieronder een aantal cases zoals ze in de rechtspraak voorkwamen…
NV A is hoofdaandeelhouder in de NV B en NV C. Het dagelijks bestuur in B en C wordt bepaald door het management van A.
Hoewel dit drie afzonderlijke rechtspersonen zijn, werden zij samen als één onderneming beschouwd voor de sociale verkiezingen.
Een keten van winkels in voedingswaren met hetzelfde uithangbord bestaat uit allemaal afzonderlijke rechtspersonen; iedere winkel is een afzonderlijke NV.
Het personeel van de verschillende NV's, geniet echter van dezelfde Cao-voorwaarden die gezamenlijk met de vakbonden onderhandeld werden.
Deze NV's vormen samen één onderneming voor de sociale verkiezingen.
Het personeel van NV D en NV E gaat in de vrije tijd samen vissen op zee. Zij werken in hetzelfde gebouw. De activiteiten van beide NV's zijn duidelijk op elkaar afgestemd. Beide NV's vormen volgens de rechter samen één onderneming.
De werkgevers van de NV J en de NV K hebben samen een tafeltennisploeg opgericht. De HR-manager van NV J is ook HR-manager van NV K; de directeur van NV J is ook CEO van NV K. Hierdoor is het personeelsbeleid in beide entiteiten sterk op elkaar afgestemd. Beide NV's zijn aangesloten op een gemeenschappelijk computernetwerk en behoren tot dezelfde dienstensector. Zij leveren vaak complementaire diensten. De rechter oordeelde dat J en K samen één onderneming vormen.
Meer informatie op www.sdworx.be/socialeverkiezingen