Juridische inhoud

1. Nachtarbeid

Bij nachtarbeid betreft het ondernemingen, erkende uitzendkantoren of bepaalde naamloze vennootschappen van publiek recht:

• waar het werk wordt verricht door werknemers:
• van categorie 1 (voor de berekening van de structurele lastenvermindering) of door statutaire werknemers van bepaalde autonome overheidsbedrijven;
• die werken tussen 20 en 6 uur, met uitsluiting van de werknemers die:

• gewoonlijk beginnen te werken vanaf 5 uur;

• enkel prestaties verrichten tussen 6 en 24 uur.

• waarbij die werknemers een premie voor nachtarbeid ontvangen.   

Minimumpremie

Vanaf 1 april 2022 moet de premie minimum van 12% van het contractueel bruto uurloon bedragen.

Bijkomend komt de premie vanaf 1 april 2024 enkel in aanmerking indien de toekenning ervan is opgenomen in een  collectieve arbeidsovereenkomst, in het arbeidsreglement of in een arbeidsovereenkomst.

Als dat niet het geval is, komt de premie niet in aanmerking en verliest de werkgever bijgevolg de vrijstelling.

2. Ploegenarbeid

Bij ploegenarbeid betreft het ondernemingen, erkende uitzendkantoren of bepaalde naamloze vennootschappen van publiek recht:

• waar het werk wordt verricht door werknemers van categorie 1 (voor de berekening van de structurele lastenvermindering) of door statutaire werknemers van bepaalde autonome overheidsbedrijven;
• in minstens twee ploegen:
• van minstens twee werknemers die hetzelfde werk doen zowel qua inhoud en omvang;
• die elkaar in de loop van de dag opvolgen zonder dat de overlapping tussen de 2 meer bedraagt dan een vierde van hun dagtaak
• waarbij de werknemers hiervoor een ploegenpremie ontvangen.

Een ploegensysteem waarbij één ploeg tijdens de nacht werkt, blijft ploegenarbeid.

Minimumpremie

Vanaf 1 april 2022 moet de premie minimum van 2% van het contractueel bruto uurloon bedragen.

ALLE werknemers in het ploegensysteem moeten een minimumpremie van 2% ontvangen.

Differentiatie in het bedrag van de ploegenpremie tussen de verschillende ploegen (ochtend-, middag-, avond-, weekendploeg, …) vormt geen obstakel indien de premie minimaal 2% bedraagt. 

Bijkomend komt de premie vanaf 1 april 2024 enkel in aanmerking indien de toekenning ervan is opgenomen in een collectieve arbeidsovereenkomst, in het arbeidsreglement of in een arbeidsovereenkomst.

Als dat niet het geval is, komt de premie niet in aanmerking en verliest de werkgever bijgevolg de vrijstelling.

Pauze tussen opeenvolgende ploegen

Ploegen moeten elkaar zonder onderbreking opvolgen. Er bestond twijfel of een pauze tussen twee shiften al dan niet de vrijstelling deed verloren gaan.

De wet laat nu een pauze van maximaal 15 minuten tussen 2 shiften uitdrukkelijk toe. 

Uit de memorie blijkt dat de administratie in zeer uitzonderlijke omstandigheden een supplementaire tolerantie kan aanvaarden.

De huidige administratie tolerantie in het kader van de sanitaire maatregelen ter bestrijding van de COVID-19-pandemie blijft zo behouden.

Ploegen die hetzelfde werk doen zowel qua inhoud als qua omvang

Bij controles is deze voorwaarde het voorwerp van menige discussie. Een mogelijke verduidelijking komt er echter niet.

Volgens de memorie leverde het overleg met de stakeholders geen werkbaar voorstel op. De voorstellen zouden ofwel een drastische beperking, ofwel een significante uitbreiding van het toepassingsgebied tot gevolg gehad hebben.

Benaming van de premie

De benaming van de premie zelf is van ondergeschikt belang. Het moet wel duidelijk zijn dat de werkgever de premie toekent naar aanleiding van de uitoefening van ploegen- of nachtarbeid. Ook moet de premie voldoende hoog zijn.

Een premie die de naam 'ploegenpremie' draagt, kwalificeert niet noodzakelijk als ploegenpremie voor de toepassing van de vrijstelling van doorstorting BV voor ploegenarbeid.

Maar ook omgekeerd is het dus niet uitgesloten dat een premie die in een cao een specifieke naam draagt, toch fiscaal de kwalificatie van ploegenpremie krijgt, indien deze aan de voorwaarden voldoet.

3. Volcontinu arbeid (NIEUW)

Een onderneming die werkt in een volcontinu arbeidssysteem beantwoordt aan de fiscale voorwaarden van een onderneming waar ploegenarbeid wordt verricht.

Immers:

• het werk wordt verricht door werknemers van categorie 1 voor de berekening van de structurele lastenvermindering;
• de werknemers werken in minstens 4 ploegen van minstens 2 werknemers, die hetzelfde werk doen zowel qua inhoud als qua omvang en die een continue bezetting tijdens de hele week en het weekend moeten verzekeren;
• de ploegen moeten elkaar opvolgen zonder dat er een onderbreking is tussen de opeenvolgende ploegen en zonder dat de overlapping meer bedraagt dan 1/4 van hun dagtaak;
• de werknemers ontvangen hiervoor een premie;
• de functioneringstijd bedraagt minstens 160 uur op weekbasis.
  De functioneringstijd is de tijd dat het bedrijf draait.

Er geldt een verhoogde vrijstelling van doorstorting van BV van 25% (in plaats van 22,8%) voor een volcontinu arbeidssysteem.

Dit mogen we enkel toepassen voor de bedrijfsvoorheffing gepresteerd in ploegen die effectief voldoen aan de voorwaarden inzake een volcontinu arbeidssysteem. De beoordeling gebeurt per week.

Minimumpremie

Vanaf 1 april 2022 moet de premie minimum van 2% van het contractueel bruto uurloon bedragen.

Bijkomend komt de premie vanaf 1 april 2024 enkel in aanmerking indien de toekenning ervan is opgenomen in een collectieve arbeidsovereenkomst, in het arbeidsreglement of in een arbeidsovereenkomst.

Als dat niet het geval is, komt de premie niet in aanmerking en verliest de werkgever bijgevolg de vrijstelling.

Pauze tussen opeenvolgende ploegen

Ploegen moeten elkaar zonder onderbreking opvolgen.

Ook in het kader van volcontinu arbeid aanvaardt men uitdrukkelijk een pauze van maximaal 15 minuten tussen 2 shiften zoals bij gewone ploegenarbeid.

De administratie kan in zeer uitzonderlijke omstandigheden een supplementaire tolerantie aanvaarden. De huidige administratieve tolerantie in het kader van de sanitaire maatregelen ter bestrijding van de COVID-19-pandemie blijft zo behouden.

4. Collectivisering van de vrijstelling

De vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing voor ploegen- en nachtenarbeid berekent men sinds 1 januari 2018 op het niveau van de groep van werknemers die in aanmerking komen voor deze vrijstelling en niet meer op het niveau van de individuele werknemer.

Anders gezegd, een tekort aan bedrijfsvoorheffing om de vrijstelling aan te rekenen bij een werknemer compenseert men met het overschot aan bedrijfsvoorheffing bij een andere werknemer die deze vrijstelling nacht- of ploegenarbeid geniet.

Deze collectivisering moet voortaan afzonderlijk plaatsgrijpen:

• enerzijds voor de groep van werknemers waarvoor de werkgever de vrijstelling doorstorting BV nachtarbeid toepast; en
• anderzijds voor de groep werknemers die in aanmerking komen voor de vrijstelling doorstorting BV ploegenarbeid.

5. Berekening 1/3 norm

Algemeen

De werkgever mag de vrijstelling van doorstorting van de bedrijfsvoorheffing voor ploegenarbeid, nachtarbeid, werken in onroerende staat en in het regime van de systeemvaart enkel toepassen voor werknemers die, overeenkomstig de arbeidsregeling waarin zij tewerkgesteld zijn, over de betrokken maand, tenminste één derde van hun arbeidstijd :

• presteren in ploegenarbeid (incl. volcontinu arbeid);
• presteren in nachtarbeid;
• werken in onroerende staat op locatie verrichten; of
• werken in het regime van systeemvaart. 

De voorwaarde dat de betrokken werknemer één derde van zijn arbeidstijd in ploegenarbeid of nachtarbeid is tewerkgesteld, of één derde van zijn arbeidstijd in ploegenarbeid werken in onroerende staat op locatie verricht of regime van systeemvaart, noemen we de 1/3e norm.

Bij de berekening van de 1/3e norm worden, naast de voormelde effectieve arbeidsprestaties, ook de uren schorsingen van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst als nacht- of ploegenarbeid meegenomen waarvoor:

• het loon wordt doorbetaald; en
• de betrokken werknemer, overeenkomstig zijn arbeidsregeling, zou tewerkgesteld zijn in ploegen- of nachtarbeid en hiervoor eveneens een premie zou hebben verkregen.

In uren en niet in dagen

Voor de telling van de 1/3e norm vormt de berekening op uurbasis sinds 1 januari 2022 de norm. De telling mag niet meer op dagbasis gebeuren.

De wet verduidelijkt de bestaande wettekst in navolging van het arrest van het Hof van Beroep van Bergen van 21 oktober 2020. Een Circulaire van 16 november 2021 bevestigde recent nog dit principe.

Enkel voor uren met een premie

Enkel de arbeidsuren waarvoor de werkgever effectief een premie toekent, komen in aanmerking voor de toepassing van deze 1/3e regel in het kader van nacht- of ploegenarbeid.

Dit wordt nu uitdrukkelijk toegevoegd in de wet.

Voorbeeld

Werkgever A voldoet aan alle voorwaarden om aanspraak te kunnen maken op de vrijstelling van doorstorting van BV voor nachtarbeid.

Werknemer X werkt voltijds (38u / week) en zijn werkrooster voor de maand februari van het jaar N (4 volledige weken) ziet er als volgt uit: 

De 'één derde-norm' voor werknemer X voor de maand februari N bedraagt: (15+15+15+15) / (38x4) = 60/152 = 0,39

Cumul

Een cumul van prestaties in 2 of meer van hogervermelde typen vrijstellingen, in het bijzonder nachtarbeid en ploegenarbeid, voor éénzelfde maand is niet meer mogelijk voor de beoordeling van de 1/3e norm.

Daarentegen mag men de 1/3e norm gecumuleerd blijven berekenen voor de werknemer die zowel ploegenarbeid als volcontinu arbeid verricht.

De uren die men presteert buiten het ploegen- en/of volcontinu systeem (bijvoorbeeld uren nachtarbeid) mogen niet meer worden samengenomen.

6. Uitzendsector : toestemming klant

Uitzendkantoren kunnen gebruik blijven maken van de regeling.

Wel moet het uitzendkantoor voortaan het expliciete akkoord van de gebruiker hebben. Deze voorwaarde geldt vanaf 1 oktober 2022, zowel voor de nieuwe als lopende uitzendopdrachten.

Met deze aanpassing wil men de uitzendkantoren er toe aan te zetten om, vooraleer zij de toepassing vragen van deze vrijstelling, bindende afspraken te maken met hun klanten. Zo kunnen zij, in geval van controle, het bewijs leveren dat alle toepassingsvoorwaarden zijn voldaan.

Dit uitdrukkelijk akkoord is enkel vereist voor de toepassing van de vrijstellingen voor:

• nachtarbeid;
• ploegenarbeid (incl. volcontinu arbeidsysteem);
• systeemvaart;
• werken in onroerende staat.