Juridische inhoud

1. Situering

Naast tijdskrediet voor de private sector en loopbaanonderbreking voor de publieke sector hebben werknemers de mogelijkheid om hun arbeidsprestaties te verminderen door opname van thematische verloven.

Thematische verloven zijn: 

• ouderschapsverlof: een tijdelijke vermindering/schorsing van de arbeidsprestaties voor de opvoeding van jonge kinderen;
  
• verlof voor medische bijstand: een tijdelijke vermindering/schorsing van de arbeidsprestaties voor het verlenen van bijstand aan familieleden met een zware ziekte;
  
• palliatief verlof: een tijdelijke vermindering/schorsing van de arbeidsprestaties voor bijstand en verzorging van ongeneeslijk zieke personen die zich in de terminale fase bevinden.

Hier komt nu een nieuw themaverlof bij: het mantelzorgverlof.

Dit themaverlof staat los van de rechten op de andere themaverloven. Voortaan hebben werknemers dus een extra mogelijkheid om verlof op te nemen voor zorgtaken, naast de reeds bestaande mogelijkheden.

2. Voor wie?

De wetgever kent dit nieuwe recht op loopbaanonderbreking toe aan erkende mantelzorgers die een als zorgbehoevende erkende persoon bijstaan.

2.1. Erkende mantelzorger?

Een mantelzorger is de persoon die doorlopende of regelmatige hulp en bijstand verleent aan een als zorgbehoevende erkende persoon. Onder bijstand en hulp verstaat de wetgever de tijd die de mantelzorger investeert op psychologisch, sociaal of moreel vlak alsook de tijdsinvestering op fysiek of materieel vlak. En die een invloed hebben op het beroeps- of familiaal leven van de mantelzorger. Een KB werkt dit verder uit. We gaan hier in deze nieuwsbrief niet dieper op in.

Om de erkenning te verkrijgen, vervult de mantelzorger de volgende voorwaarden :

• een vertrouwensrelatie of een nauwe, affectieve of geografische relatie opgebouwd hebben met de geholpen persoon;

• een bestendig en daadwerkelijk verblijf in België hebben;

• ingeschreven zijn in het bevolkings- of vreemdelingenregister.

• de bijstand en hulp niet beroepshalve, kosteloos en in samenwerking met ten minste een professionele zorgverlener verstrekken;

• rekening houden met het levensproject van de geholpen persoon.

In tegenstelling tot het verlof op medische bijstand moet het hier dus niet om naaste familieleden gaan.

De mantelzorger dient een erkenningsaanvraag in bij het ziekenfonds met een verklaring op erewoord. Dit uiteraard met akkoord van de geholpen persoon of zijn wettelijke vertegenwoordiger.

2.2. Als zorgbehoevende erkende persoon?

Ook de zorgbehoevende moet erkend zijn.

Die erkenning hangt af van:

• zijn hoofdverblijfplaats: deze moet in België liggen;

• de mate van zorgbehoevendheid.
  Zo komt onder meer in aanmerking, een persoon van minstens 21 jaar oud met een score van minstens 12 punten op de medisch-sociale schaal die men gebruikt voor de evaluatie van de graad van zelfredzaamheid met het oog op het onderzoek naar het recht op de integratietegemoetkoming.

3. Opnamemogelijkheden?

Een voltijdse werknemer kan dit mantelzorgverlof opnemen onder de vorm van een:

• volledige schorsing van de prestaties;
  

• vermindering van zijn prestaties tot 1/2de of met 1/5de.
  

Deeltijdse werknemers kunnen hun arbeidsovereenkomst enkel volledig schorsen.
Een KB kan bepalen of en onder welke voorwaarden de deeltijdse werknemers  recht hebben op een vermindering van de arbeidsprestaties.

4. Duur mantelzorgverlof

4.1. Duur per zorgbehoevende persoon

Een werknemer kan dit mantelzorgverlof per zorgbehoevende persoon opnemen gedurende:

• een maand in geval van volledige schorsing;
  

• twee maanden in geval van vermindering prestaties tot 1/2de of met 1/5de.
  
  Indien de werkgever en de werknemer hierover akkoord zijn, kan de werknemer kiezen hoe hij deze vermindering opneemt. Zolang de totale vermindering maar gemiddeld met 1/2de respectievelijk 1/5de is afgenomen gedurende de opgenomen periode mantelzorgverlof.
  

Geen cumul van volledige schorsing en vermindering prestaties
De werknemer moet rekening houden met het principe dat één maand volledige onderbreking overeenstemt met twee maanden vermindering van prestaties.

Een werknemer kan dus niet eerst een maand zijn prestaties schorsen om deze vervolgens met 2 maanden te verminderen voor dezelfde persoon met zorgbehoefte.

Uitbreiding duur per zorgbehoevende persoon bij KB
Een KB kan de duur verlengen tot maximum 6 maanden volledige schorsing. Dit betekent maximaal 12 maanden vermindering van prestaties. Dit KB kan hiervoor ook de verdere voorwaarden en regels vastleggen.

4.2. Maximumduur gedurende de loopbaan

Het recht op volledige schorsing bedraagt maximum 6 maanden over de gehele beroepsloopbaan. Wanneer de werknemer dit verlof opneemt onder de vorm van een vermindering van prestaties is dit 12 maanden.

Een mantelzorger kan dit recht bijgevolg slechts een beperkt aantal keer uitoefenen tijdens zijn loopbaan. Met name tot het voltijds equivalent van 6 maanden bereikt is.

5. Aanvraagprocedure bij de werkgever

5.1. Schriftelijke kennisgeving aan werkgever: 7 dagen voor ingangsdatum

De werknemer die van het recht gebruik wil maken, moet de werkgever hiervan schriftelijk op de hoogte brengen. Dit minstens zeven dagen vóór de aanvang van het verlof. In onderling schriftelijk akkoord kunnen de partijen een andere termijn overeenkomen.

5.2. Vereiste van geschrift en bewijs

De kennisgeving kan gebeuren door:

• de overhandiging van een geschrift aan de werkgever waarbij deze laatste een dubbel voor ontvangst tekent of;
  

• een aangetekend schrijven dat geacht wordt ontvangen te zijn de derde werkdag na de afgifte ervan bij de post.
  

In dit geschrift vermeldt de werknemer de periode waarin hij de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst schorst. Hij voegt ook het bewijs toe van de erkenning van zijn hoedanigheid van mantelzorger van de zorgbehoevende persoon.

5.3. Regels deeltijdse arbeid respecteren bij vermindering prestaties

Een werknemer die zijn prestaties met één vijfde of tot de helft vermindert in het kader van dit mantelzorgverlof, krijgt hierdoor het statuut van deeltijdse werknemer. En dit voor de duur van de vermindering van de prestaties.

De regels rond deeltijdse arbeid moeten dan ook gerespecteerd worden.

6. Bijkomende voorwaarden: bepaald bij KB

De Koning kan de bijkomende voorwaarden voor de toekenning en uitoefening van dit recht vaststellen. Denk hier bijvoorbeeld aan de mogelijkheid om dit verlof op te splitsen.

7. Uitkeringen?

De werknemer die dit mantelzorgverlof opneemt, heeft recht op een uitkering van de RVA.

Een KB kan het bedrag en toekenningsvoorwaarden van de uitkeringen bepalen. Bij gebrek aan een KB gelden dezelfde bedragen en toekenningsvoorwaarden als bij de uitkeringen voor verlof voor medische bijstand.

8. Ontslagbescherming?

Voor het mantelzorgverlof geldt dezelfde ontslagbescherming als bij de andere themaverloven.

Vanaf de datum van de schriftelijke kennisgeving tot 3 maanden na de einddatum van het mantelzorgverlof mag de werkgever de werknemer niet ontslaan, tenzij om dringende of voldoende reden. Doet hij dat toch, dan moet hij een extra schadevergoeding betalen van 6 maanden loon.

9. Gelijkstelling voor pensioen

Het mantelzorgverlof is net als de andere themaverloven gelijkgesteld voor de pensioenberekening.

10. Inwerkingtreding

De wet treedt in werking op 1 oktober 2019.

Vanaf die datum kunnen werknemers een aanvraag bij de werkgever doen.