Juridische inhoud

1. Overmacht

1.1. Principe

Overmacht veronderstelt een plotse, onvoorzienbare gebeurtenis, onafhankelijk van de wil van de partijen die de uitvoering van de overeenkomst tijdelijk onmogelijk maakt. Het feit dat de stroomonderbreking op voorhand zou worden aangekondigd, belet niet dat het toch om overmacht zou gaan. De onmogelijkheid om te werken is in dit geval immers het gevolg van een beslissing door de overheid om bepaalde gebieden tijdelijk af te koppelen van het stroomnetwerk.

Bij een elektriciteitsgebrek zal het vaak onmogelijk zijn om werk te verschaffen. Uiteraard gaat dit slechts op voor situaties waarbij de werkgever zelf geen schuld heeft aan het stroomgebrek. Er moet een externe oorzaak aan de basis liggen.

Wanneer een werkgever zijn werknemer op een  arbeidsdag niet kan laten werken wegens overmacht, moet hij die dag geen werk verschaffen en moet hij geen loon betalen. De werknemer langs zijn kant is vrijgesteld om te werken. In dat geval kan de werknemer in sommige gevallen recht hebben op een werkloosheidsuitkering omwille van overmacht (zie onder tijdelijke werkloosheid).

Om overmacht te kunnen inroepen, moet de uitvoering van de arbeidsovereenkomst volledig onmogelijk zijn. Wanneer het gewoon moeilijker zou worden, kan er geen beroep worden gedaan op overmacht.

Voorbeeld:

• Wanneer er de volledige dag geen stroom is, zal het in veel gevallen niet mogelijk zijn om te werken: dus overmacht

• Wanneer er in de loop van de dag een onderbreking zou zijn, kan er daarvoor en daarna soms wel worden gewerkt: geen overmacht  

Overmacht kan met andere woorden enkel betrekking hebben op situaties waarbij er een volledige dag niet kan worden gewerkt.

1.2. Tijdelijke werkloosheid

Indien de werkgever zijn personeel door overmacht niet kan tewerkstellen, kan hij hen, mits naleving van bepaalde formaliteiten, tijdelijk werkloos stellen ingevolge overmacht. Gedurende deze periode kunnen de werknemers in principe een uitkering ontvangen van de RVA. Verwar deze vorm van tijdelijke werkloosheid niet met technische of (gewone) economische werkloosheid.

Als de stroomonderbreking geen volledige dag duurt, zal er geen tijdelijke werkloosheid kunnen aangevraagd worden.
Indien de stroomonderbreking tot gevolg heeft dat er een volledige arbeidsdag niet kan gewerkt worden, kan tijdelijke werkloosheid aangevraagd worden.
De werkgever zal een aanvraag moeten indienen bij de RVA met alle bewijsstukken van de overmacht.

2. Onvolledige arbeidsdag

Het arbeidsrecht bevat een regeling voor onvolledige arbeidsdagen. Indien een werknemer zich normaal naar het werk heeft begeven maar, wegens een oorzaak die onafhankelijk is van zijn wil zijn arbeid niet kan beginnen of moet onderbreken, heeft hij recht op een gewaarborgd dagloon.

Om te voorkomen dat een werknemer zonder loon zou vallen, is er een afwijking voorzien op de gevolgen van overmacht. Indien een stroomgebrek zich tijdens een begonnen arbeidsdag voordoet, zal de werkgever zijn werknemers in principe voortijdig moeten wegzenden. De werkgever is dan vrijgesteld om zijn werknemers tewerk te stellen, maar hij is wel verplicht om zijn werknemers gewaarborgd dagloon uit te betalen.

Deze maatregel is in principe van toepassing wanneer een stroomonderbreking zich tijdens de arbeidsdag onverwachts aandient  (bv. een black-out) of wanneer een onderneming voor en na een aangekondigde afschakeling kan werken.

3. Technische stoornis

Een technische stoornis is een tijdelijke onverwachte gebeurtenis van technische aard die zich voordoet in de onderneming, waardoor het werk onderbroken moet worden en die een weerslag heeft op de werking van de onderneming.

Een technische stoornis kan  slechts worden ingeroepen indien deze zich voordoet binnen de onderneming. Een stroomonderbreking door een stroomtekort is dus geen technische stoornis.

Werkgevers zullen ten aanzien van hun arbeiders niet kunnen terugvallen op het stelsel van tijdelijke werkloosheid door technische stoornis.

Een beroep op technische stoornis zou anderzijds wel mogelijk kunnen zijn wanneer een afschakeling of een langdurig stroomgebrek schade binnen het bedrijf zou veroorzaken.

4. Op een ander moment of andere locatie werken

4.1. Alternatieve werkroosters

Ondernemingen met veel werkroosters zullen vaak kunnen teruggrijpen naar een alternatief werkrooster om de arbeidsdag tijdens een aangekondigde stroomonderbreking vroeger te laten aanvangen. Een werkgever mag geen arbeid doen of laten verrichten buiten de arbeidstijd in het arbeidsreglement. Het moet dus gaan over werkroosters die in het arbeidsreglement werden opgenomen.

Betrokken werkgevers houden dus best rekening met volgende zaken:

- Alle veranderlijke werkroosters worden in het arbeidsreglement opgenomen;

- De werknemers worden een redelijke termijn vooraf via een gedateerd bericht in kennis gesteld van hun rooster en de procedure wordt in het arbeidsreglement opgenomen;

- De berichten worden ter inzage van inspectie bewaard.

4.2. Glijdende uurroosters

Ondernemingen die werken met glijtijden, kunnen binnen de toegelaten marge op zoek gaan naar een werkmoment dat in het licht van een stroomonderbreking het meest optimaal is. Uiteraard hebben de werknemers hier ook hun zeg in. Zij bepalen in principe het begin en het einde van hun werkdag en van hun pauzes. Maar zij moeten dit doen zonder afbreuk te doen aan een effectieve arbeidsorganisatie. De werkgever kan hen dan ook vragen om bij voorkeur te werken vóór de stroomonderbreking.

4.3. Arbeidsreglement aanpassen

De meest zekere procedure om andere werkroosters te kunnen toepassen, is uiteraard het (eventueel tijdelijk) wijzigen van het arbeidsreglement. Er is immers nog tijd om andere werkroosters in het arbeidsreglement te voorzien. 

4.4. Thuiswerk

Het stimuleren/aanraden van thuiswerk is uiteraard ook een optie, indien de betrokken werknemer woont in een gebied dat niet getroffen is door de stroomonderbreking.